فواصل در موسیقی

معنی لغوی فاصله یعنی خلال و مسافت میان دو چیز و یا دو شیء. در موسیقی تقریباً همین معنا و مفهوم را دارد کلاس سلفژ در اصفهان با این تفاوت که آن دو شیء مدنظر، در واقع دو نُت موسیقی میباشند و آن مسافت، از نوع و جنس صدایی و فرکانسی میباشد.

در یک تعریف جامع، به اختلاف نوسان بین دو صدا یا دو نُت را “فاصله ی آن دو نُت” می نامیم. همانطور که گفته شد، این تنها یک تعریف کلی برای آشنایی شما با این مبحث مهم است، در این مقاله به طور دقیق و با جزئیات به درک و یادگیری این مبحث میپردازیم.

عموماً فواصل به دو شکل پایدار و ناپایدار وجود دارند. فواصل یکم، چهارم، پنجم و هشتم را فواصل ” پایدار ” یا فواصل ” درست ” و فواصل دوم، سوم، ششم و هفتم را فواصل ” ناپایدار ” میگویند. فواصل ناپایدار به دو قسمت کوچک و بزرگ تقسیم بندی میشوند.

برای ورود به آموزشگاه موسیقی در اصفهان کلیک کنید.

طبیعی است که این فواصلی که در بالا بیان شد، برایتان ناآشنا باشد و شناختی از آنها نداشته باشید. در ادامه به بررسی و تعریف فواصل نامبرده شده می پردازیم:

فاصله یکم( اُنیسون )

به فاصله ی دو نُت که هیچ فاصله ای بینشان نباشد را فاصله ی اول یا اولِ درست یا اُنیسون میگویند؛ یعنی فاصله ی هر نُت با خودش، مثل فاصله ی دو تا دو.

فاصله ی دوم کوچک

به فاصله ی دو نُت که “نیم پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله دوم کوچک میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا دو دیز.

فاصله ی دوم بزرگ

به فاصله ی دو نُت که “یک پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله دوم بزرگ میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا رِ.

فاصله ی سوم کوچک

به فاصله ی دو نُت که “یک و نیم پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله سوم کوچک میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا می بمُل.

فاصله ی سوم بزرگ

به فاصله ی دو نُت که “دو پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله سوم بزرگ میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا می.

فاصله ی چهارم

به فاصله ی دو نُت که “دو و نیم پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله چهارم یا چهارم درست میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا فا.

فاصله ی پنجم

به فاصله ی دو نُت که “سه و نیم پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله پنجم یا پنجمِ درست میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا سُل.

فاصله ی ششم کوچک

به فاصله ی دو نُت که “چهار پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله ششم کوچک میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا لا بمُل.

فاصله ی ششم بزرگ

به فاصله ی دو نُت که “چهارونیم پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله ششم بزرگ میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا لا.

فاصله ی هفتم کوچک

به فاصله ی دو نُت که “پنج پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله هفتم کوچک میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا سی بمُل.

فاصله ی هفتم بزرگ

به فاصله ی دو نُت که “پنج و نیم پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله هفتم بزرگ میگویند؛ مثل فاصله ی دو تا سی.

فاصله ی هشتم

به فاصله ی دو نُت که ” شش پرده” باهم فاصله داشته باشند، فاصله هشتم یا هشتم درست میگویند؛ این فاصله درواقع یک اکتاو محسوب میشود.

تمامی این فواصلی که بیان شد، از نوع فواصل ساده بودند. زمانی که فاصله ی بین دو نُت از یک اُکتاو (هشت نُت) عبور کند، آن فاصله دیگر جزء فواصل ساده نبوده و از نوع ” فواصل ترکیبی ” به شمار میروند. مانند فاصله ی نُت فا تا سُل اُکتاو بعدی. این نکته قابل ذکر است که فواصل ترکیبی میتوانند به فاصله های ساده تبدیل شوند؛ فقط کافیست فاصله بین آن دو نُت را از عدد ۷ کم کنیم.
فواصل ترکیبی – ۷ = فواصل ساده

نامگذاری فواصل

ما همانند دیگر اصطلاحات موسیقی که به صورت قراردادی یک نام مشخص دارند، برای فواصل نیز نیاز داریم که نامگذاری مخصوصی بر روی آنها داشته باشیم.

همانطور که گفته شد، ما دو نوع فواصل داریم به نام فواصل پایدار و ناپایدار، که فواصل ناپایدار به دو دسته ی کوچک و بزرگ تقسیم میشوند؛ فواصل پایدار را با حرف ” P ” که مخفف کلمه ی perfect است نشان میدهند و فواصل کوچک و بزرگ به ترتیب با حروف ” m ” و ” M ” نشان داده میشوند.

برای بیان یک فاصله در موسیقی، کافیست ابتدا علامت آن فاصله و سپس عدد فاصله را وارد کنیم؛ برای مثال میخواهیم فاصله ی پنجم درست را به صورت نمادین بنویسیم، ابتدا علامت پنجم درست که P هست را وارد کرده و سپس عدد آن که در اینجا 5 است را مینویسیم، یعنی P5.

در ادامه مثال های دیگری نیز آورده شده است:

فاصله ی سوم کوچک = m3

فاصله ی ششم بزرگ = M6

فاصله ی هشتم درست = P8