نگاهی به سنتورنوازی معاصر

آغاز سنتورنوازی معاصر اگرچه بسیار از اساتید موسیقی ایران و به خصوص سنتورنوازان معتقدند که نواختن این ساز به طور کل به دو دورهٔ قبل از استاد فرامرز پایور و بعد از ایشان تقسیم می‌شود، اما می‌توان آلبوم موسیقایی «بر تارک سپیده» اثر هوشنگ کامکار و اردشیر کامکار را آغازگر فصلی نوین در سنتورنوازی دانست که با نام سنتورنوازی معاصر شناخته می‌شود. استاد سنتور در اصفهان در ادامه نیز نواخته‌های اردوان کامکار باعث تحکیم و به شهرت‌رسیدن چنین سبکی در سنتورنوازی شد. پیش‌تر مجموعه مسترکلاس سنتور با اردوان کامکار توسط خنیاگر منتشر شده است که جامع‌ترین توضیحات را در این زمینه می‌توان از زبان شیوای این استاد برجسته شنید.

ویژگی‌های سنتورنوازی معاصر

برای بررسی ویژگی‌های سنتورنوازی معاصر بهترین کار بررسی آثار و نوازندگی استاد اردوان کامکار، شاگردان و کسانی که تحت تأثیر ایشان هستند خواهد بود.

استفادهٔ مساوی و هم‌قدرت از هر دو دست، پاساژهای درهم تنیده، استفاده از آرپژ، جفت‌های مختلف، بافت‌های چند صدایی و… برخی از این ویژگی‌هاست.

از طرفی بخشی از این تفاوت‌ها را هم می‌توان در تغییر کوک دید.

به طور مثال در قدیم «دستگاه ماهور راست‌کوک» با سرکلید «سی بمل» و «چپ کوک» با سرکلید بدون علامت را رایج بوده است و دستگاه ماهور با گام‌های دیگر تقریباً نواخته نمی‌شده است. اما در شیوه معاصر و در آلبوم‌های استاد اردوان کامکار از ماهورهای «سُل»، «رِ» و… استفاده شده است.

در آموزشگاه موسیقی رادفر، فروش خرید سنتور در اصفهان سنتور مورد نظر خود را از میان برترین نمونه های یه مهر، دو مهر و سه مهر ویژه را با قیمتی مناسب و با اطمینان از اصل بودن آن انتخاب کنید خرید اینترنتی راهی سریع و آسان است که امکان سفارش کالای مورد نظر را با ضمانت کیفیت به شما می دهد.

ردیف موسیقی ایران و سنتورنوازی معاصر

می‌توان ادعا کرد که همان‌قدر که آموختن ردیف موسیقی ایرانی در شیوه‌های قدیمی‌تر سنتورنوازی مهم است، درک و فهم ردیف در سنتونوازی معاصر نیز اهمیت دارد.

با شنیدن آثار اساتیدی چون اردوان کامکار، پرویز مشکاتیان، پشنگ کامکار و شاگردان‌شان چون مهیار طریحی، مصطفی مؤمنیان و سیاوش کامکار، می‌توان جایگاه ردیف را در آثارشان درک کرد.

نقش نوع ساز و مضراب در سنتورنوازی معاصر

اهمیت ساز خوب در نوازندگی همهٔ سازها و در همهٔ فرهنگ‌ها، امری ثابت شده است.

این موضوع در سنتور که در مقولهٔ کوک و حفظ کوک بسیار پیچیده‌ است، اهمیت دو چندانی دارد.

در سنتونوازی معاصر یکی از مسائل بسیار مهم کیفیت رنگ صوتی ساز است و نکته‌ی دیگر نگهداری کوک سنتور است.

از اهمیت این موضوع همین بس که بدانیم اختراعات و ابداعات زیادی روی ساز سنتور به‌وجودآمده است و همین‌طور با تلاش‌های استاد اردوان کامکار نیز مضراب‌های ساخته‌ شده که کیفیت رنگ صوتی ساز را بهبود می‌دهد

تکنیک‌های سنتور نوازی معاصر

سنتور نوازی معاصر مانند هر سبک دیگری دارای تکنیک‌های خاص خود جهت نواختن ساز سنتور می‌باشد. یکی از این تکنیک‌ها استفاده یکسان از هر دو دست و با قدرت مساوی در هنگام سنتور نوازی است. از دیگر تکنیک‌های این سبک از سنتور نوازی می‌توان به استفاده از آرپژها، پاساژهای درهم تنیده، بافت‌های چند صدایی و جفت‌ مضراب زنی‌های مختلف اشاره کرد. همچنین استفاده از کوک‌های غیر متعارف و متاثر از دانش موسیقی غربی، حرکات موازی و کنترپوانتیک دست راست و چپ و اجرای سریع نت‌ها با حفظ شفافیت از دیگر تکنیک‌های سنتور نوازی معاصر است که از ویژگی‌های نوازندگی اردوان کامکار نیز می‌باشند.

قسمتی از این تقاوت‌ها به تغییر در کوک سنتور برمی‌گردد. به عنوان مثال در شیوه سنتور نوازی قدیم « دستگاه ماهور راست کوک » را با سرکلید « سی بمل » و « دستگاه ماهور چپ کوک » را با سرکلید بدون علامت مینواختند و نواختن دستگاه ماهور با گام‌های دیگر رایج نبود. اما در شیوه سنتور نوازی معاصر استاد اردوان کامکار از ماهورهای « سل » و « ر » استفاده کرده است. هنگام اجرای یک قطعه با سرکلید دیگر همه چیز انتقال پیدا می‌کند و امکان تجربه‌ای جدید را برایمان فراهم می‌کند. او با ایجاد نوآوری در موسیقی ایرانی، شیوه نوینی را در نوازندگی سنتور پدید آورد که قبلا در موسیقی دستگاهی ایران دیده نشده بود.

سنتور نوازی معاصر و جایگاه ردیف موسیقی ایرانی

با شنیدین آثار اساتید بزرگ سنتور نوازی مانند پرویز مشکاتیان، اردوان کامکار، پشنگ کامکار و شاگردانشان مانند مهیار طریحی، مصطفی مؤمنیان و سیاوش کامکار کاملا میتوانید جایگاه ردیف را در آثارشان درک کنید. برای مثال با بررسی قطعات استاد مشکاتیان در تمام ضربات مضراب‌های نوازنده جایگاه ردیف را می‌توانید ببینید. اگر به درکی از ردیف نرسیده باشید نمی‌توانید به ملودی‌پردازی و نوازندگی در آن فضا بپردازید و یا جواب آواز را بدهید. بنابراین در همه شیوه‌های سنتور نوازی اعم از سنتور نوازی معاصر یا سنتور نوازی به شیوه قدیمی، با مضراب نمدار یا بدون نمد باید دانش ردیف موسیقی ایرانی را بیاموزید.

تاثیر ساز بر اجرای سنتور نوازی

انتخاب ساز خوب در نوازندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع در مورد ساز سنتور به علت پیچیدگی در کوک کردن سنتور و نگهداری کوک اهمیت دو چندان دارد. یک سری ابداعات بر روی سنتور، مانند ابداع روان کوک، دردسر کوک کردن را تا حدودی برطرف کرده است. همچنین در سنتور نوازی معاصر رنگ صوتی ساز بسیار مهم است.

تاثیر مضراب در شیوه سنتور نوازی معاصر

در حال حاضر الگوی ثابتی برای ساخت مضراب سنتور وجود دارد که کمترین آسیب پزشکی را به مچ دست وارد می‌کند. این مضراب‌ها دارای طول، نوع حلقه و زوایای مشخصی هستند. مضراب‌های قدیمی دارای ساقه‌هایی با شیب بالا بود که در هنگام فرود باعث میشد مچ دست بیش از حد استاندارد بشکند. این سبک مضراب قدیمی در سنتور نوازی معاصر که دارای الگوهای ریتمی پیچیده و با تمپوی بالا است نوازندگی را کمی سخت می‌کند. بنابراین نوازندگان نیازمند به ساخت مضراب‌هایی با الگوی بهتر و استاندارد امروزی بودند. ساخت مضراب‌هایی با الگوی جدید توسط تلاش‌های استاد اردوان کامکار بر روی کیفیت رنگ صوتی سنتور تاثیر زیادی گذاشته است.

سنتور نوازی معاصر یا شیوه قدیم؟

در هر دو روش نوازندگی خصوصیت‌ها و تکنیک‌های متفاوتی وجود دارد که به آنها جایگاه ویژه‌ای در موسیقی ایرانی می‌دهد. روش نوازندگی معاصر و روش قدیم به هیچ وجه قابل مقایسه با یکدیگر نیستند. در هر دو روش سال‌ها اساتید بزرگی فعالیت داشتند و جایگاه اکنون ساز سنتور را مدیون این بزرگان هستیم.